رفلاکس معده (gastroesophageal reflux disease GERD) زمانی اتفاق می‌افتد که محتویات معده به سمت مری بالا می‌آید. اگر برگشت غذا و اسید معده به مری بیش از دوبار در هفته در فردی اتفاق بیفتد، فرد دچار رفلاکس معده است که در صورت درمان نشدن به بیماری‌های وخیم مانند زخم مری منجر میشود. در این مقاله از کابان مگ با معرفی تشخیص و درمان رفلاکس همراه باشید.
چه کسانی به رفلاس معده دچار میشود؟
احتمال ابتلا به رفلاکس معده تقریبا در هر کسی وجود دارد و این موضوع ربطی به سن، جنسیت، نژاد و … ندارد. البته کسانی هستند که احتمال مبتلا شدن آنها به این بیماری بیشتر است که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
- افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند
- افرادی که سیگار می‌کشند و کسانی که در معرض دود سیگار قرار دارند
- کسانی که دچار فتق هیاتال هستند
- کسانی که دچار اختلال در بافت همبندی هستند
- خانم‌های باردار
- کسانی که از برخی داروها مانند آنتی هیستامین‌ها، مسکن‌ها (ایبوپروفن و آسپرین) و داروهای ضد افسرگی استفاده می‌کنند.
- کسانی که وعده‌های غذایی پر حجم مصرف می‌کنند
- افرادی که از غذاهای سرخ شده و ادویه‌دار فراوان می‌خورند
- کسانی که کمی بعد از صرف غذا دراز می‌کشند یا می‌خوابند
- کسانی که از نوشیدنی‌های الکلی، کافئین‌دار و گازدار زیاد استفاده می‌کنند
علائم رفلاکس معده کدام است؟
رفلاکس معده احساس سوزش ناخوشایندی را در قفسه سینه ایجاد می‌کند که ممکن است تا ناحیه گردن ادامه پیدا کند. این احساس به نام سوزش قلب یا سوزش سردل نیز خوانده میشود که گاهی به صورت تیر کشیدن تا پشت هم ادامه پیدا می‌کند.
احساس مزه تلخ یا ترش در حلق و انتهای دهان هم از علائم شایع رفلاکس معده است که به دلیل بالا آمدن تکه‌های غذا و اسید معده از معده به مری است. در برخی موارد هم اختلال در بلعیدن هم ممکن است به وجود بیاید. حتی در برخی موارد هم بیماری‌های تنفسی مانند آسم و سرفه مزمن را هم رفلاکس معده باعث میشود.
- حالت تهوع و استفراغ
- آروغ زدن بیش از حد
- خراب شدن دندان‌ها به دلیل بازگشت اسید معده و از بین رفتن مینای دندان
- بوی بد دهان به سبب هضم غذا و انتقال بوی آن از طریق مری به دهان
- درد در ناحیه شکم به سبب جراحاتی که به دلیل مجاورت با اسید معده به مری وارد شده است
- سخت شدن بلغ در ناحیه حلق و مری به دلیل آسیب‌هایی که به بافت‌های این اعضا وارد شده است
- احساس یک برآمدگی در گلو
هلیکوباکتری پیلور و رفلاکس معده
در برخی مقالات آمده است که ابتلا به عفونت هلیکوباکتری پیلور می‌تواند عاملی بر ابتلا به رفلاکس معده باشد. لازم به یادآوری است که افراد زیادی در جهان با این باکتری همزیستی می‌کنند و هیچگونه علائمی در خصوص رفلاکس معده ندارند. همچنین با بررسی بیماران مبتلا به زخم معده پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که هلیکوباکتری پیلوری می‌تواند در ابتلا به زخم معده موثر باشد ولی هنوز ارتباط آن با رفلاکس معده مشخص نیست.
رفلاکس معده باعث چه بیماری‌هایی میشود؟
به طور کلی بیماری رفلاکس معده اگر تحت درمان قرار گیرد و سبک زندگی بیمار اصلاح شود به ندرت بیماری‌های دیگری را ایجاد خواهد کرد ولی در برخی موارد موجب ناراحتی‌هایی میشود که در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود.
- ازوفاژیت یا التهاب مری
- ازوفاژیت خورنده یا تنگی مری
- ازوفاگوس بارت یا مری بارت که باعث تغییر شکل دائمی سلول‌های مری از اپیتلیوم سنگفرشی به مخاط گوارشی میشود
- سرطان مری که در برخی از کسانی که به ازوفاگوس باروت مبتلا شده‌اند، دیده میشود
- آسم، سرفه‌های مزمن و دیگر مشکلات تنفسی به دلیل ورود اسید معده به نای ایجاد میشود
- خردگی مینای دندان، التهاب لثه و مشکلات دهان و دندان
- بهتر است برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مرتبط با رفلاکس معده پس از مشاهده علائم آن به پزشک مراجعه کنید.
چه مواد غذایی باعث تشدید رفلاکس میشود؟
غذاهای پرچرب، غذاهای پرادویه، شکلات، میوه‌های اسیدی، آناناس، گوجه فرنگی، پیاز، سیر، نعنا، نوشیدنی الکلی، قهوه، چای، نوشیدنی‌های گازدار، لبنیات و برخی مواد غذایی دیگر که از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
تاثیر استرس بر رفلاکس معده
در یک تحقیق که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، نشان داده شد که استرس و نگرانی می‌تواند علائم رفلاکس معده را بیشتر کند. اگر شخص گمان کند که با استرس علائم رفلاکس معده در وی بیشتر میشود بهتر است این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارد. در این میان تکنیک‌هایی وجود دارند که با رعایت آنها می‌توان از بروز علائم رفلاکس در اثر استرس جلوگیری کرد.
- محدود کردن برخورد با افراد و مکان‌هایی که باعث ایجاد استرس و نگرانی در فرد می‌شوند
- بهره‌گیری از تکنیک‌های مدیتیشن و تنفس عمیق در هنگام استرس و عصبانیت
- تنظیم ساعات خواب و انجام حرکات ورزشی منظم و دیگر کارهای روزمره
رفلاکس معده در هنگام بارداری
بارداری می‌تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به رفلاکس معده شود. اگر پیش از بارداری نیز علائم رفلاکس معده در فردی وجود داشته باشد می‌تواند در این دوران نیز بیشتر یا وخیم‌تر شود. این امر به دلیل تغییراتی هورمونی در بدن است. هورمون‌های ترشح شده در دوران بارداری به ریلکس شدن ماهیچه‌ها می‌انجامد که این امر بر ماهیچه‌های مری نیز صادق است؛ علاوه بر این بزرگ شدن شکم نیز می‌تواند به معده فشار وارد کند و باعث بالا آمدن اسید معده از معده به مری شود.
داروهای زیادی برای این منظور در داروخانه ها موجود هستند که مصرف آنها در دوران بارداری مشکلی برای جنین به وجود نمی‌آورد ولی در این رابطه بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید تا از نداشتن عوارض جانبی داروی مورد نظر بر روی جنین مطمئن شوید.
ارتباط رفلاکس معده با سندروم روده تحریک پذیر
سندروم روده تحریک پذیر (Irritable bowel syndrome) یا به صورت مختصر آی بی اس (IBS)، بیماری است که طی آن عملکرد روده بزرگ در افراد دچار اختلال میشود. اینگونه بیماری‌ها را بیماری‌های اختلال عملکردی می‌نامند. از آنجایی که سندروم روده تحریک پذیر معمولا با رفلاکس معده همراه است و گمان می‌رود که مسببان ایجاد این دو بیماری یکی باشند. در هر صورت علت اصلی سندروم روده تحریک پذیر و رفلاکس هنوز مشخص نشده است ولی علائم آنها با استرس افزایش پیدا می‌کند.
البته برخی از پژوهشگران علت بروز این دو بیماری را یک عامل نمی‌دانند. به نظر آنها سندروم روده تحریک پذیر ناشی از ضعف ماهیچه‌های شکمی است و رفلاکس معده هم از ضعف عضله دیافراگم به وجود می‌آید. در هر صورت بسیاری از فاکتورهای محیطی و روده‌ای هم در به وجود آمدن این بیماری‌ها موثر هستند که درمان آنها را سخت‌تر می‌کند.
آزمایش‌های تشخیص رفلاکس معده کدام‌اند؟
بیشتر پزشکان با بررسی پیشینه پزشکی و علائم بیمار به این بیماری پی می‌برند. اگر فرد سوزش سردل یا سوء هاضمه‌ای داشته باشد که همیشگی باشد معمولا از چند آزماش برای تشخیص بیماری انجام میشود که در زیر به آنان اشاره میشود.
اندوسکوپی
در این روش پزشک یک لوله باریک فیبری که دارای دوربین است را از طریق گلو به سمت مری می‌فرستد و در صورت لزوم توسط یک ابزار اقدام به نمونه برداری می‌کند.
عکس برداری از بخش بالایی جی آی به وسیله پرتو ایکس
در این روش ابتدا بیمار محلول باریم را می‌خورد و پس از آن از بخش بالایی مری توسط پرتو ایکس عکس برداری میشود. این عکس برداری هرگونه زخم، فتق هیاتال و هر چیز غیر عادی را نشان خواهد داد.
تحت نظر گرفتن مری
در این روش برای ۲۴ ساعت حالت اسیدیته انتهای مری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
آزمایش مانومتری
در این آزمایش در واقع کشش ریتمیک انتهای مری در موقع بلع مورد بررسی قرار می‌گیرد.
درمان دارویی رفلاکس معده
برای درمان رفلاکس معده دو دسته دارو وجود دارند که به بدون نسخه پزشک و با نسخه پزشک تقسیم می‌شوند که در ادامه به بررسی هر کدام از دسته‌ها می‌پردازیم.
داروهای آنتی اسید
این داروها کارخنثی کردن اسید معده را بر عهده دارند.
داروهای اچ ۲ ریسپتور بلاکر
سایمتدین از داروهای اچ ۲ ریسپتور بلاکر (H2 receptor blocker) هستند که ازدیاد اسید معده را درمان می‌کنند.
داورهای بازدارنده پمپ پروتن
این داروها هم مانند دو دسته بالا تنها به کنترل میزان اسید معده می‌پردازند
اگر این داروهای برای بهبود رفلاکس معده موثر نبود باید به پزشک مراجعه کنید تا داروی دیگری را به جای داروهای موجود جایگزین کند.
- سوکرالفیت‌ها گروهی از داروهای هستند که یک لایه یا فیلم بر روی انتهای مری و معده می‌پوشاند.
- متوکلوپرامیدها هم گروهی دیگر از داروها هستند که به خالی شدن سریع‌تر معده کمک می‌کنند.
علائم اورژانسی رفلاکس معده
اگر در تنفس و بلع غذا با اختلال و سختی مواجه شدید باید سریعا به پزشک مراجعه کنید و معاینات لازم به منظور تشخیص رفلاکس معده انجام شود. اگر علائم زیر در شما بروز کند باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید.
- استفراغ با حجم زیاد
- استفراغ حالت پرتابی داشته باشد
- استفراغ سبز یا زرد رنگ باشد
- استفراغ شبیه دانه‌های قهوه باشد
تاثیر خوردن قهوه و چای در رفلاکس
کسانی که رفلاکس معده را تجربه کرده‌اند حتما به این نکته نیز توجه کرده‌اند که با نوشیدن نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای، قهوه، سودا و … سوزش سردل شدت می‌گیرد و گاهی نیز بالا آمدن اسید معده از عوارض آن است. کافئین موجود در قهوه و چای که از نوشیدنی‌های روزمره بسیاری هستند باعث ریلکس شدن عضلات می‌شوند که سوزش سردل و بالا آمدن اسید معده به سمت مری را سبب میشود.
قهوه
در بین نوشیدنی‌های کافئین دار، قهوه میزان کافئین بیشتری نسبت به بقیه آنها دارد، علاوه بر آن قهوه‌هایی که بیشتر تفت داده شده‌اند حاوی کافئین کمتری نسبت به انواع لایت قهوه که در وعده صبحانه خورده میشود، دارند.
با این وجود ممکن است برخی به دلیل محتوای کافئین کمتر قهوه دارک به سراغ آن بروند تا علائم رفلاکس آنها کاهش پیدا کند، ولی قهوه دارک حالت اسیدی دارد که می‌تواند علائم رفلاکس معده را تشدید کند. قهوه طلایی تخمیر شده حاوی کافئین کمی است و حالت اسیدی پایینی دارد که آن را گزینه مناسبی برای مبتلایان به رفلاکس معده می‌کند. در جدول زیر میزان کافئین موجود در ۸ اونس انواع قهوه معادل ۲۲۶.۷ گرم، بیان شده است
چای
میزان کافئین در چای کمتر از قهوه است ولی هر چه چای فرآوری بیشتری را پشت سر گذاشته باشد کافئین بیشتری دارد. در این باره می‌توان گفت که چای سیاه نسبت به چای سفید و سبز کافئین بیشتری دارد. همچنین هرچه چای بیشتر دم بکشد یا خیس بخورد میزان کافئین موجود در آن نیز بیشتر میشود.
اینکه کافئین موجود در چای و قهوه است که باعث تشدید علائم رفلاکس معده میشود یا ماده غذایی دیگری است؛ بسیار سخت است و با آزمون و خطا در طی مصرف هر ماده غذایی و تجربه باید به آن دست یافت. در جدول زیر میزان کافئین موجود در انواع چای به ازای ۸ اونس برابر ۲۲۶.۷ گرم از آن گفته شده است.
درمان‌های خانگی برای رفلاکس معده
بسیاری از راه‌های خانگی وجود دارند که می‌توانند علائم آزاردهنده رفلاکس معده را به طور چشم‌گیری کاهش دهند که در ادامه به بیان برخی از می‌پردازیم.
- ترک سیگار
- کاهش وزن
- کاهش حجم وعده‌های غذایی
- جویدن آدامس و سقز پس از وعده‌های غذایی
- پرهیز از دراز کشیدن پس از صرف غذا
- پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که باعث ایجاد علائم رفلاکس معده میشود
- پرهیز از پوشیدن لباس‌های تنگ
- دمنوش‌های گیاهی مقوی معده
- انجام تمرین‌هایی که باعث تمدد اعصاب میشود
تجربه های شخصی برای کم کردن حمله رفلاکس معده
- پس از خوردن غذا دراز نکشید و نخوابید و همیشه به سمت چپ خود بخوابید و بالاتنه خودم را کمی بالاتر از پاها قرار می‌دهید.
- قوز کردن در حال خوردن غذا یا به طور کلی در همه حال می‌تواند باعث رفلاکس معده یا تشدید علائم آن شود. همیشه ستون فقرات خود را در حالت طبیعی نگه دارید و قوز نکنید.
- اگر یبوست دارید نسبت به درمان آن اقدام کنید.
- ورزش کردن به طور منظم به کاهش علائم رفلاکس معده می انجامد. پس سعی کنید به ورزش بپردازید، بهترین ورزش هم دویدن در هوای تمیز است.
درمان رفلاکس معده در طب سنتی
در طب سنتی علت رفلاکس معده از سردی معده یا به اصلاح غلبه بلغم در معده است که دلایل مختلفی دارد. سرد شدن معده در اثر تجمع بلغم در آن نشانه هایی دارد که رفلاکس یکی از آنهاست. آروغ زدن، احساس فشار به معده پس از غذا خوردن، نفخ معده، رفلاکس معده، ضخم معده و در مرحله آخر سرطان معده روند پیشرفت بیماری در معده است.
به منظور درمان معده سرد شده باید آداب غذا خوردن و زندگی کردن فرد تغییر کند که به آنها در زیر اشاره شده است.
- قطع مصرف سردیجات که در مقاله هایی به طبع میوه ها، طبع سبزیجات، طبع انواع گوشت و طبع انواع آجیل اشاره شده است، برای یافتن خوردنی های سرد به این مقالات مراجعه کنید.
- حذف ناهار از وعده های غذایی (ناهار سودا زاست و باعث تشدید دردهای معده و افزایش سردی در آن میشود)
- قطع مصرف آب و نوشیدنی در بین وعده های غذایی (زمان مناسب برای نوشیدن آب نیم ساعت قبل و دو ساعت بعد از غذا خوردن است) با نوشیدن آب معده برای هضم اولیه نیاز به ترشح اسید بیشتر به دلیل رقیق شدن اسید ترشح شده دارد که به مرور زمان باعث سردی معده می شود.
- قطع مصرف مواد پخته همراه با مواد خام، سالاد یکی از آنهاست. بهتر است همراه غذا از سبزی، زیتون و سالاد با مواد اولیه پخته استفاده شود.
- نوشیدن محلول عرق نعنا بارهنگ (یک لیوان عرق نعنا را با یک قاشق چای خوری بارهنگ مخلوط کرده و برای ۵ دقیقه با دمای ملایم بجوشانید تا لعاب بیندازد، وقتی از دما افتاد با یک قاشق عسل میل کنید)
- قی کردن، یکی از راه های درمان سنتی رفلاکس معده، قی کردن است که باعث خروج بلغم چسبیده به جداره معده می شود.
- برای قی کردن پس از خوردن شام که بهتر است آبگوشت پرچرب باشد؛ یک لیوان آب جوشیده سرد شده+ دو لیوان گلاب+ یک لیوان سرکنگبین نعنا و یک قاشق چای خوری نمک را با هم مخلوط کنید و پس از ۱۵ دقیقه که شام صرف شد، محلول را میل کرده و اقدام به قی کردن کنید.
- پس از قی کردن دهان خود را با آب بشویید تا محتویات اسیدی معده به دندان ها آسیب نزند، سپس یک لیوان عرق نعنا بارهنگ میل کنید.
سخن آخر
امیدوارم مقاله حاضر در کاهش حملات رفلاکس معده تاثیر داشته باشد و سلامت خود را هر چه سریع تر به دست آورید. در تهیه این مقاله از وب سایت های معتبر پزشکی استفاده شده و بخش درمان رفلاکس معده در طب سنتی از نسخه های درمانی دکتر حسن تقوی گرفته شده است.
