بدون شک امروز در هر آشپزخانه می توان تعداد بسیار زیادی از انواع و اقسام ادویه ها را یافت که هر کدام رنگ و بو مزه خاص خود را دارند. یکی از مهم ترین ادویه ها در سبد غذایی ما ایرانی ها زرد چوبه است. در ادامه با نگرشی بر طب سنتی ۱۰ مورد از مهم ترین خواص زردچوبه برای بدن از جمله کبد، پروستات و معده را آورده ایم. عزیزان تمامی خواصی که در پایین به آن ها اشاره شده است دارای اثبات علمی بوده و منابع آن ها در داخل پرانتز ذکر شده است.
۱- خواص زردچوبه برای چربی و کبد
زردچوبه در ادویه کاری نیز وجود دارد و کمی آن را زردرنگ می‌کند و هندی‌ها هزاران سال است که آن را به‌عنوان ادویه و دارو مصرف می‌کنند. دانشمندان به‌تازگی شروع به تحقیق درباره این پودر زردرنگ کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که زردچوبه در واقع دارای ترکیباتی است که دارای خواص درمانی هستند (۱). این ترکیبات کورکومینوئید نامیده می‌شوند که مهمترین آن‌ها کورکومین است.
از این رو، عمده خواص زردچوبه مدیون این کورکومین است. کورکومین مهمترین ترکیب زردچوبه با تأثیر قوی ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی به شمار می‌رود و با وجود اینکه درصد کمی از زردچوبه را به خود اختصاص می‌دهد و مقدار آن برابر با ۳۰ درصد وزنی است.
در طی بیشتر تحقیقاتی که بر روی زردچوبه صورت گرفته است، روزانه یک گرم از عصاره زردچوبه‌ای استفاده شده است که درصد بیشتر آن از کورکومین تشکیل شده است و دستیابی به این مقدار غلظت از کورکومین با استفاده از زردچوبه به‌صورت ادویه در غذا دشوار است. به همین منظور، اگر می‌خواهید تمام تأثیر خود را داشته باشد، باید از مکمل یا قرص‌هایی که مقدار بیشتری کورکومین دارند استفاده کنید.
متأسفانه کورکومین به‌سختی و به مقدار کمی وارد گردش خون می‌شود. اگر با زردچوبه فلفل سیاه مصرف شود به جذب کورکومین کمک می‌کند. فلفل سیاه پپرین دارد که جذب کورکومین را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد (۳). انواعی از قرص‌های کورکومین دارای پپرین هستند تا جذب و اثر بهتری داشته باشند. زردچوبه میتواند چربی‌ها را حل کند، پس اگر غذای چرب دوست دارید، زردچوبه را دم دست بگذارید!
۲- کورکومین یک داروی ضدالتهاب از دل طبیعت است
التهاب یک واکنش بسیار مهم است و نقش مهمی در ایمنی بدن در مقابل عوامل بیماری‌زا و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده بدن ایفا می‌کند؛ اما التهاب تا زمانی که کوتاه‌مدت باشد و به‌اندازه باشد مفید است و اگر طولانی شود مشکل‌ساز می‌شود و به بافت‌های بدن حمله می‌کند.
امروزه دانشمندان معتقدند که التهاب‌های خفیف و طولانی‌مدت نقش مهمی در ابتلا به بیماری‌های مزمن (بیماری‌های قلبی، سرطان، سندرم متابولیک -مجموعه‌ای از علائم به‌صورت چاقی و دیابت و چربی خون و فشارخون بالا، آلزایمر و بسیاری بیماری‌های دژنراتیو دیگر که طی آن‌ها بافت‌ها و سیستم‌های بدن عملکرد خود را از دست می‌دهند) دارد که امروزه در کشورهای صنعتی بسیار شایع شده‌اند.
به همین منظور، هر چیزی که سبب کاهش التهاب شود تأثیر بسزایی در جلوگیری و ریشه‌کن کردن بیماری‌های مزمن دارد. زردچوبه یک ضدالتهاب قویی است. درواقع، به حدی قویی است که با بسیاری از داروهای ضدالتهاب برابری می‌کند و عوارض جانبی هم ندارد.
۳- زردچوبه ظرفیت آنتی اکسیدان بدن را به طرز قابل توجهی افزایش می هد
آسیب اکسیداتیو یکی از مکانیسم‌هایی است که باعث پیری و بسیاری از بیماری‌ها می‌شود. آسیب‌های اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد (مولکول‌های ناپایدار و واکنش‌پذیر) است. رادیکال‌های آزاد با مولکول‌های زیستی مثل اسیدهای چرب، پروتئین یا دی ان ای واکنش می‌دهند و به آن‌ها آسیب می‌رسانند. آنتی‌اکسیدان‌ها برای این رادیکال‌های آزاد مثل آب سردی هستند که روی آتش ریخته می‌شود و آن را به‌یک‌باره خاموش می‌کند. به عبارتی یکی دیگر از خواص زردچوبه در واقع جلوگیری ان از فعالیت رادیکال های آزاد است.
کورکومین از دو مسیر رادیکال‌ها آزاد را از بین می‌برد. یکی اینکه خودش خاصیت آنتی اکسیداتیو دارد و یکی هم اینکه ترکیبات آنتی‌اکسیدانت طبیعی بدن را فعال و وادار به از بین بردن رادیکال‌های آزاد می‌کند.
۴- خواص زردچوبه برای مغز و آلزایمر
این فاکتور از خانواده نوتروفین هاست که سبب کارکرد بهتر و سلامتی مغز می‌شود. درگذشته باور بر این بود که نورون‌ها بعد از کودکی دیگر قابلیت تکثیر شدن نخواهند داشت. امروزه مشخص‌شده است که این نظریه تا حدودی جای شک دارد. نورون‌ها قابلیت تشکیل ارتباط‌های جدید را با یکدیگر دارند و در بعضی نقاط مغز تقسیم و تکثیر می‌شوند. یکی از مهمترین محرک های این فرآیند فاکتور نوروتروفیک مغزی است. این فاکتور یک نوع هورمون رشد است که در مغز فعالیت می‌کند . بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات رایج مغزی مانند آلزایمر و افسردگی ناشی از کم شدن این هورمون هستند.
نکته جالب‌توجه این است که کورکومین میتواند فاکتور نوروتروفیک مغزی را افزایش دهد. پس در واقع از تحلیل رفتن بافت مغز جلوگیری کرده و روند بسیاری از بیماری‌های مغزی را کند می‌کند. حتی باعث افزایش هوش و حافظه شما نیز می‌شود.
۵- زرودچوبه خطر بیماری های قلبی را کاهش می دهد
بیشترین آمار مرگ‌ومیر در سراسر جهان، مربوط به بیماری‌های قلبی است . محققان سالیان زیادی است که بر روی بیماری‌های قلبی مطالعه می‌کنند و اطلاعات ارزشمندی را در این زمینه به دست آورده‌اند. متأسفانه بیماری‌های قلبی موضوعی بس پیچیده ایست و عوامل زیادی باعث به وجود آمدن آن می‌شوند. کورکومین در اینجا هم قهرمان داستان می‌شود.
یکی از کارهای مهمی که کورکومین انجام می‌دهد، بهبود کارایی اندوتلیوم (Endothelium) است. اندوتلیوم یک‌لایه‌ی نازک است که سطح داخلی رگ‌های خونی را می‌پوشاند.درصورتی‌که آندوتلیوم دچار اختلال و آسیب شود، تنظیم فشارخون مختل شده، لخته‌های خون اینجاوآنجا داخل رگ‌ها تشکیل می‌شود و بسیاری مشکلات دیگر به وجود می‌آید که کم‌کم باعث به خطر افتادن سلامت قلب شما می‌شود.
بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که کورکومین باعث بهبود کارایی اندوتیال می‌شود. به‌عنوان‌مثال مطالعات نشان داده‌اند که تأثیر آن مثل ورزش کردن یا مصرف داروهای کاهنده چربی خون است. درواقع، کورکومین با کاهش التهاب و اکسیداسیون، نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی دارد.
در یک مطالعه، ۱۲۱ نفر که عمل پیوند عروق کرونر (عروق که خون رسانی به خود قلب را بر عهده دارند) انجام داشتند، چند روز قبل و بعد از عمل، روزانه یک قرص پلاسبو یا ۴ گرم کورکومین دادند.خطر ابتلا به سکته قلبی در گروهی که کورکومین دریافت کرده بودند ۶۵ درصد کمتر از دیگر گروه برآورد شده بود.
۶- زردچوبه میتواند به پیشگیری از سرطان یا حتی درمان کمک کند
سرطان یک بیماری صعب‌العلاج است که طی آن سلول‌های بدن بیش‌ازاندازه تکثیر می‌شوند. انواع مختلف سرطان وجود دارد که از قرار معلوم کورکومین روی بعضی از آن‌ها اثر دارد. در مطالعاتی که انجام‌گرفته کورکومین به‌عنوان یک گیاه مفید در درمان سرطان شناخته‌شده و مشخص‌شده است که تأثیراتی بر روی رشد و پخش شدن سرطان دارد.
مطالعات نشان می‌دهند که این ماده میتواند باعث مرگ سلول‌های سرطانی و کاهش انژیوژنز (رشد رگ‌های داخل تومور سرطانی که به آن خون می‌رسانند و باعث رشد بیشتر آن می‌شوند) و متاستاز (انتشار سرطان به بافت‌های دیگر) می‌شود. البته اثر کورکومین در درمان سرطان قابل‌بحث است و باید آزمایش‌هایی در این زمینه صورت بگیرد. اگرچه شواهدی وجود دارد که این ماده در مراحل ابتدایی سرطان به‌خصوص سرطان‌های دستگاه گوارش مانند سرطان روده بزرگ ، میتواند جلوی رشد آن را بگیرد.
طی یک مطالعه ۳۰ روزه بر روی ۴۴ مرد که روده های آن ها حاوی تومورهایی کوچک بود مصرف روزانه چهار گرم کورکومین باعث از بین رفتن ۴۰ درصد این تومورها شد. شاید کورکومین روزی به‌عنوان یکی از درمان‌های سرطان مورداستفاده قرار گیرد. نمی‌توان در این مورد کاملاً مطمئن بود اما مطالعات در این زمینه نتایج دلگرم‌کننده‌ای داشته‌اند.
۷- کورکومین ممکن است در جلوگیری و درمان آلزایمر مفید باشد
از جمله مهم ترین خواص زردچوبه می توان به اثرات نویدبخش آن بر بهبود آلزایمر اشاره کرد. آلزایمر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های نورودژنراتیو (تحلیل مغز و سلول‌های آن) در جهان بوده و یکی از دلایل اصلی دمانس است. متأسفانه درمان قطعی و مفیدی برای آلزایمر وجود ندارد. به همین دلیل جلوگیری از وقوع آن در مرحله اول بسیار مهم است.
ازآنجایی‌که کورکومین میتواند با عبور از سد خونی مغزی خود را به مغز برساند، ممکن است تا حدودی در درمان آلزایمر اثر داشته باشد . التهاب و اکسیداسیون نقش مهمی در به وجود آمدن آلزایمر دارند و کورکومین از هردوی این‌ها پیشگیری می‌کند.
درواقع در آلزایمر، پروتئین‌های رشته‌ای که به آن‌ها پلاک آمیلوئیدی میگویند، رو به افزایش می‌گذارند. تحقیقات نشان داده که زردچوبه میتواند این پلاک‌های آمیلوئیدی را به کل از رده خارج کند. هنوز اطلاعات دقیقی در مورد تأثیر زردچوبه بر روی آلزایمر در دسترس نیست و برای تائید صحت این ادعا باید مطالعات و آزمایش‌ها صورت گیرد.
۸- افراد مبتلا به التهاب مفاصل به خوبی به محتویات زردچوبه واکنش نشان می دهند
با مصرف موضعی زردچوبه در محل مفاصل یا به‌صورت قرص‌های کورکومین، به دلیل خاصیت ضدالتهاب بودن زردچوبه، گزارش کرده‌اند که دردشان تسکین یافته است و طی چندین آزمایش این خاصیت زردچوبه تائید شده است.التهاب مفاصل امروزه در کشورهای صنعتی به یک معضل بزرگ تبدیل‌شده است و آزمایش‌هایی که روی بیماران صورت گرفته نشان داده که کورکومین حتی در مواردی از دارو های ضدالتهاب نیز بهتر عمل می‌کند.
۹- خواص زردچوبه و افسردگی
یکی از جدیدترین خواص زرودچوبه در واقع تاثیرات آن بر بیمارانی است که از افسردگی رنج می برند. زردچوبه در مقابله با بیماری افسردگی بسیار نویدبخش ظاهر شده است. در طی یک آزمایش ۶۰ نفر مبتلا به افسردگی به ۳ گروه ۲۰ نفره تقسیم شدند. گروه اول پروزاک (فلوکستین-داروی ضدافسردگی)، گروه دوم کورکومین، گروه سوم هم پروزاک و هم کورکومین مصرف کردند. پس از ۶ هفته محققان دریافتند افرادی که میزان بهبودی گروه اول و دوم به‌اندازه هم و گروه سوم به میزان چشم‌گیری حالشان بهتر شده است.
همچنین در افسردگی میزان فاکتور نوروتروفیک مغزی کاهش‌یافته و هیپوکمپ که محل یادگیری و یادآوری است کوچک می‌شود. کورکومین میزان فاکتور نوروتروفیک مغزی را افزایش داده و تا حدود زیادی از این عوامل پیشگیری می‌کند. همچنین شواهدی مبنی بر توانایی این ماده در افزایش سطح هورمون‌های سروتونین و دوپامین که نقش مهمی در ابتلا به افسردگی ایفا می‌کنند موجود است.
۱۰- زردچوبه پیری را به تعویق می اندازد
تا اینجا توضیح دادیم که زردچوبه در پیشگیری بیماری‌های قلبی، سرطان و آلزایمر بسیار مؤثر است و متعاقبا مسلماً باعث افزایش طول عمر می‌شود. از طرفی نیز التهاب‌ها و اکسیداسیون نقش مهمی در پیری زودرس دارند که زردچوبه با پیشگیری از هردوی این فرآیندها، مثل یک معجون جوانی عمل می‌کند. این خاصیت زردچوبه اخیرا مورد مطالعات گسترده ای قرار گرفته است.
سخن آخر
بدون شک خواص زردچوبه نیز به مانند تمامی ادویه ها بسیار متنوع و زیاد است. زردچوبه عمده خواص خود را مدیون ن ترکیباتی خاصی است که در خود جای داده است. محققان با تحقیقات گسترده اثبات کرده اند که کورکومین فواید خارق‌العاده‌ای مثل پیشگیری از بیماری‌های قلبی، آلزایمر و سرطان دارند. این ادویه‌ی خوش‌رنگ خاصیت ضدالتهابی و ضد اکسیداسیونی قوی داشته و از افسردگی و آرتریت پیشگیری می‌کند.
خوشبختانه در سبک زندگی ما و به لطف غذاهای ایرانی ما روزانه میزان مناسبی از زردچوبه مصرف می‌کنیم و به‌راحتی در دسترس همه قرار دارد و بسیاری از مردم از خواص زردچوبه بی بهره نیستند. توصیه می‌شود زردچوبه با فلفل سیاه مصرف شود که جذب زردچوبه را به میزان بسیار زیادی افزایش می‌دهد. در غیر این صورت بیشتر زردچوبه از بدن دفع شده و از منافع آن بی‌بهره خواهید ماند.
