درمان عفونت ادراری با روش‌های دارویی، خانگی و طب سنتی

درمان عفونت اداری با توجه به اینکه بیماری شایعی در جامعه است، روش‌های ساده‌ای دارد. به طور کلی زنان به دلیل کوتاه بودن مجاری ادراری، بیشتر از مردان دچار این بیماری می‌شوند. گاهی عفونت ادراری در زنان از جمله نشانه‌های سندروم پیش از قاعدگی محسوب می‌شود و گاهی نیز در دوران بارداری دامن‌گیر زنان می‌شود. در این مقاله توضیحاتی حول محور عفونت ادراری، علل و درمان‌های دارویی و خانگی آن ارائه شده است. با کابان مگ همراه باشید.

عفونت ادراری چیست؟

بیماری عفونت مجاری ادراری (urinary tract infection) عفونتی است که می‌تواند هر بخشی از دستگاه دفع ادراری و مجاری ادراری شامل کلیه‌ها، مثانه، میزراه و میزنای را تحت تأثیر قرار دهد. بیشترین عاملان باکتریایی عفونت ادراری، باکتری‌های روده‌ای هستند که به دلیل نزدیک بودن مقعد به خروجی ادرار وارد مجاری می‌شوند و عفونت ایجاد می‌کنند. البته عاملان قارچی و ویروسی نیز می‌توانند باعث ایجاد عفونت ادراری شوند. البته عامل درصد بسیار بالایی (۸۰ درصد) از عفونت‌های مجاری ادراری دو باکتری اشریشیا کلی و استافیلوکوک ساپروفیتیکوس هستند.

همانطور که پیش از این نیز به آن اشاره شد، میزراه، لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج منتقل می‌کند، در زنان نسبت به مردان کوتاه‌تر است و زنان بیشتر مستعد عفونت ادراری هستند. به طور کلی حدود ۵۰ درصد زنان در طول عمر خود این بیماری را تجربه می‌کنند. برای درمان عفونت ادراری راه‌های زیادی وجود دارد.

علائم کلی عفونت ادراری چیست؟

• احساس سوزش در هنگام دفع ادرار
• دفع ادرار مکرر
• ادرار ابری و تیره رنگ
• ادرار با بوی زیاد
• احساس پر بودن مثانه
• درد در ناحیه لگن

درمان عفونت ادراری در خانه

راه‌حل‌های دارویی (آنتی‌بیوتیک‌ها) و راه‌حل‌های خانگی زیادی برای درمان عفونت ادراری وجود دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم. پیش از هرگونه سخنی لازم میدانم که عرض کنم. راه‌حل‌های خانگی راه‌حل‌هایی طولانی هستند و برای کسانی که شاغل هستند و ضرورت حضور در مکانی را دارند و مسافت‌های طولانی را طی می‌کنند مناسب نیست و بهتر است با مراجعه به پزشک از آنتی‌بیوتیک مناسب استفاده کنند.

نوشیدن میزان زیادی مایعات

میزان مایعات بدن رابطه مستقیمی با ابتلا به عفونت ادراری دارد. در یک تحقیق بر روی ۱۴ دختر جوان و ۲۸ زن نشان داده شده است که مصرف ممتد مایعات باعث راندن باکتری‌ها از مجاری ادراری به بیرون می‌شود و علائم آن را کاهش می‌دهد. مصرف آب و مایعات فراوان به بهبود علائم و درمان عفونت ادراری کمک زیادی می‌کند. بهتر است پیش از شدت گرفتن بیماری و با مشاهده علائم محدود این روش درمان شروع شود.

مصرف ویتامین ث

برخی شواهد نشان می‌دهد که مصرف ویتامین ث باعث بهبود علائم عفونت ادراری می‌شود. در یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ بر روی زنان باردار نشان داده شد که مصرف روزانه ۱۰۰ میلی‌گرم ویتامین ث باعث بهبود علائم عفونت ادراری می‌شود. دلیل این عملکرد ویتامین ث، به وجود آوردن حالت اسیدیته در ادرار است که باعث از بین رفتن باکتری‌های ایجاد کننده عفونت ادراری، می‌شود.

مکمل‌های ویتامین ث به صورت قرص‌های جوشان در داروخانه‌ها موجود است که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد ولی بهتر است ویتامین ث را از طریق مواد طبیعی به دست آورد. میوه‌هایی مانند گریپ‌فروت، کیوی، پرتقال و فلفل قرمز از جمله موادی هستند که دارای مقادیر بالایی از ویتامین ث هستند. مصرف روزانه یک عدد کیوی یا پرتقال می‌تواند نیاز روزانه به ویتامین ث را تأمین کند.

آب زغال‌اخته

در مطالعات زیادی نشان داده شه است که آب زغال‌اخته بدون شکر، می‌تواند در کم شدن ابتلا به عفونت مجاری ادراری و در برخی موارد بهبود علائم آن‌ها، مؤثر باشد. عملکرد زغال‌اخته به این صورت است که از چسبیدن باکتری‌ها به جداره مجاری ادراری جلوگیری می‌کند و بنابراین، عفونتی ایجاد نمی‌شود.

در یک مطالعه دانشمندان به این نتیجه رسیدند که مصرف روزانه ۲۴۰ میلی‌لیتر آب زغال‌اخته به مدت ۲۴ هفته در یک گروه کنترلی، بروز عفونت ادراری کاهش پیدا کرده و علائم آن‌ها بهبود داشته است. در یک مطالعه دیگر در سال ۲۰۱۵ نشان داده شد که مصرف ۸ اونس معادل ۲۴۰ گرم آب زغال‌اخته در روز موجب شده است، میزان حملات عفونت ادراری به نصف کاهش پیدا کند.

به طور کلی مصرف آب زغال‌اخته جنبه درمانی برای مبتلایان به عفونت ادراری ندارد و برای پیشگیری نیز توصیه نمی‌شود. مصرف منظم روزانه آب زغال‌اخته شیرین نشده، می‌تواند تعداد حملات عفونت‌های ادراری را کاهش دهد و مبتلایان را کمتر با علائم آزار دهنده آن‌ها روبرو سازد.

مصرف پروبیوتیک

پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های مفیدی هستند که در برخی مواد غذایی و مکمل‌ها وجود دارند و تعادلی سالم در روده انسان از باکتری‌ها را ایجاد کنند. پروبیوتیک‌ها را می‌توانید به صورت مکمل از داروخانه‌ها تهیه کنید. البته پروبیوتیک‌ها در بسیاری از مواد غذایی مانند دوغ کفیر، کامبوجا، کیمچی و ماست پروبیوتیک وجود دارند که با مصرف این مواد میزان زیادی از میکروارگانیسم‌های مفید را به بدن برسانید.

مصرف پروبیوتیک‌ها نه تنها به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کنند بلکه در تقویت سیستم ایمنی بدن نیز نقش دارند. در یک مطالعه نشان داده است که باکتری لاکتوباسیلوس در پیشگیری ابتلای زنان بالغ به بیماری‌ها و عفونت ادراری مؤثر است. همچنین در یک مطالعه دیگر نیز نشان داده شد که مصرف هم‌زمان آنتی‌بیوتیک و پروبیوتیک نسبت به مصرف آنتی‌بیوتیک به تنهایی در درمان عفونت ادراری موثرتر است.

از سوی دیگر درمان عفونت ادراری با مصرف آنتی‌بیوتیک می‌تواند موجب صدمه به باکتری‌های مفید روده شود و بهتر است پس از مصرف یک دوره آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت ادراری، یک دوره پروبیوتیک مصرف شود تا سطح باکتری‌های مفید روده به تعادل برسد.

رعایت چند نکته برای پیشگیری از ابتلا به عفونت ادراری

• از نگه‌داشتن ادرار به مدت طولانی خودداری کنید. این امر باعث می‌شود احتمال ابتلا به عفونت ادراری بالا رود.
• دفع ادرار پس از داشتن رابطه جنسی، به پیشگیری از ابتلا به عفونت ادراری، می‌انجامد.
• کسانی که مستعد ابتلا به عفونت ادراری هستند بهتر است از اسپرم کش ها استفاده نکنند؛ زیرا اسپرم کش ها می‌توانند احتمال ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهد.
• در انتها نیز از مهم‌ترین نکاتی که باید رعایت شود این است که پس از اجابت مزاج شست‌وشو و خشک کردن ناحیه تناسلی باید از جلو به عقب انجام شود تا باکتری‌های روده‌ای از مقعد وارد خروجی مجرای ادرار نشوند.

چه آنتی‌بیوتیک‌هایی برای درمان عفونت ادراری تجویز می‌شود؟

به طور کلی با مراجعه به پزشک ابتدا یک دوره آزمایش ادرار برای بیمار تجویز می‌شود تا نوع باکتری مشخص شود و آنتی‌بیوتیک مناسب توصیه شود. گاهی نیز افرادی که ابتلای مکرر به عفونت ادراری دارند، از برخی آنتی‌بیوتیک‌ها با دوز پایین و در دراز مدت استفاده می‌کنند. در ادامه به برخی از دار وی‌های تجویز شده برای درمان عفونت ادراری اشاره شده است.

سولفامتوکسازول تری‌متوریم یا باکتریوم

باکتریم یا سولفامتوکسازول (Sulfamethoxazole) دارویی است که از ترکیب سولفامتوکسازول و تری‌متوپریم ساخته شده است. سولفامتوکسازول و تری‌متوپریم هر دو آنتی‌بیوتیک‌هایی هستند که انواع مختلف عفونت‌هایی که به وسیله‌ی باکتری‌ها ایجاد شده‌اند را درمان می‌کنند. استفاده از این دارو برای کسانی که دچار مشکلات کبدی، کلیوی مزمن و کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک رنج می‌برند، توصیه نمی‌شود. همچنین زنان شیرده نیز نباید از این دارو در زمان شیردهی استفاده کنند، زیرا این دارو در شیر مادر نفوذ می‌کند و می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌هایی برای نوزاد شود.

از عوارض این دارو می‌توان به اسهال رقیق، ضعف، حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، خارش خفیف یا جوش اشاره کرد. در صورت بروز هر گونه عوارض به پزشک معالج برای تغییر دارو مراجعه کنید.

نیتروفورانتوئین، مکبوید یا مکرواندین

داروی نیتروفورانتوئین (Nitrofurantoin) معمولاً برای درمان عفونت ادراری تجویز می‌شود و عملکرد آن به این صورت است که به دی‌ان‌اِی (DNA) باکتری‌ها وارد می‌شود و با فعال شدن، باکتری را از بین می‌برد.

از عوارض جانبی این دارو می‌توان به عفونت ریه‌ها، درد قفسه سینه‌، تب، لرز، سرفه، مشکل در تنفس، خارش بثورات جلدی، دردهای مفصلی، سرگیجه، خواب آلودگی، خستگی، سردرد، گلودرد و تب، بی‌حسی، گزگز صورت یا دهان علائم، ناراحتی معده، تهوع، استفراغ یا اسهال اشاره کرد که با خوردن دارو همراه با غذا این علائم را کاهش می‌یابد. تغییر رنگ ادرارتان به قهوه‌ای نیز دیده می‌شود که نتیجه مصرف نیتروفورانتوئین بوده و بی‌خطر است.

فسفومایسین یا مونورول

داروی فسفومایسین (fosfomycin) از دسته آنتی‌بیوتیک‌های متفرقه است که از مشتقات فسفریک اسید محسوب می‌شود و با غیرفعال کردن آنزیم پیروویل ترانسفر که آنزیم حیاتی در سنتز دیواره سلولی باکتری‌ها است، از تکثیر آن‌ها پیشگیری می‌کند و باکتری‌ها را از بین می‌برد.

از عوارض این دارو می‌توان به تهوع، سردرد، درد شکمی، گیجی، بثورات جلدی، اسهال، التهاب مخاط بینی، سوءهاضمه، پشت درد، التهاب گلو، التهاب واژن، ضعف و قاعدگی دردناک اشاره کرد. در صورت عوارض شدید و به ویژه اسهال آبکی به پزشک مراجعه کنید.

البته در بسیاری از موارد پزشکان برخی داروها مانند آموکسی سیلین کلوولانات، بعضی از سفالوسپورین‌ها مانند سفتوپوکسیم، سفیدیینیر، سفافلر فلوروکینولون‌ها مانند سایپروفلوکساسین و لووفلوکساسین نیز معمولاً برای درمان عفونت ادراری را تجویز می‌کنند.

آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی (IV) برای عفونت ادراری شدید

در برخی از موارد اگر بیمار باردار باشد یا توانایی نگه‌داشتن غذا و مایعات را ندارد، پزشک ممکن است بیمار را بستری کرده و از آنتی‌بیوتیک‌های وریدی برای درمان بهره ببرد و با شروع بهبودی، ادامه درمان با آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی در منزل انجام می‌شود.

عفونت ادراری و درمان آن در بارداری

یکی از گروه‌هایی که ایجاد عفونت ادراری در آن‌ها بالا است، زنان باردار هستند. به نظر می‌رسد که یکی از عوامل ایجاد کننده عفونت ادراری، پایین بودن سطح استروژن است. گاهی در بارداری زمانی که سطح هورمون استروژن بسیار پایین است، سوزش ادرار و ابتلا به عفونت ادراری در این زمان‌ها، بسیار شایع است. البته ناگفته نماند که سوزش ادرار و موارد حاد ابتلا به عفونت ادراری در بسیاری از زنان جزء علائم سندروم پیش از قاعدگی محسوب می‌شود. مصرف قرص‌های ضدبارداری می‌تواند در کاهش این علائم مؤثر باشد.

در زمان بارداری استفاده از آنتی‌بیوتیک به جزء در موارد ابتلا به عفونت ادراری مزمن، توصیه نمی‌شود. نوشیدن زیاد مایعات که باعث زیاد شدن حجم و دفعات ادرار کردن می‌شود در راندن باکتری‌ها به بیرون از مثانه و پیشاب‌راه کمک می‌کند. نوشیدن مایعات حاوی ویتامین ث مانند آب پرتقال و خوردن میوه‌هایی مانند کیوی که ویتامین ث زیادی دارد و زغال‌اخته که سبب پیشگیری از ابتلای مجدد به عفونت ادراری می‌شود نیز از راه‌های خانگی و غیر دارویی درمان عفونت ادراری است. نشستن در محلول آب ولرم و سرکه طبیعی نیز به متعادل کردن اسیدیته محیط می‌انجامد و باعث بهبود علائم این بیماری آزار دهنده می‌شود.

آیا مردان هم دچار عفونت ادراری می‌شوند؟

در ابتدای مقاله گفته شد که زنان نسبت به مردان بیشتر دچار عفونت ادراری می‌شوند و دلیل آن، کوتاه بودن پیشاب‌راه در زنان و فاصله کم بین مقعد و خروجی ادرار است که باکتری‌ها راحت‌تر به مجاری ادراری می‌رساند. باید اضافه کرد مردان نیز می‌توانند به عفونت ادراری مبتلا شوند ولی ابتلا به این بیماری در مردان به اندازه زنان عمومیت ندارد.

علائم عفونت ادراری در مردان چیست؟

به طور کلی علائم و نشانه‌های عفونت ادراری در مزدان و زنان تفاوت چندانی ندارد و همگی مانند هم هستند. به هر حال در زیر به چند نشانه عمده و اولیه عفونت ادراری در مردان اشاره شده است.

• احساس داشتن ادرار حتی در زمانی که به تازگی از دستشویی استفاده کرده‌اید
• سوزش یا خارش در هنگام ادرار کردن
• ادرار مکرر و به مقدار کم
• مشکل و دردناک بودن ادرار
• با افزایش عفونت علائمی چون ادرار خونی، ادرار بودار و ابر مانند، درد ناحیه لگنی، تب و خستگی نیز بروز می‌کند.
• در صورت مشاهده هر کدام از علائم که در بالا به آن‌ها اشاره شد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

دلایل ایجاد عفونت ادراری در مردان چیست؟

همانند زنان شایع‌ترین دلایل ایجاد عفونت ادراری در مردان، باکتری‌ها هستند، البته عفونت‌های مثانه‌ای قدیمی، مصرف برخی داروها در مدت زمان زیاد، رادیوتراپی در ناحیه لگن، سوندهای ادراری، آلرژی برخی مواد شیمیایی که در برخی شوینده‌ها و شامپو استفاده می‌شود، نیز از علل دیگر، ابتلا به عفونت مجاری ادراری در مردان است.

گاهی نیز برخی مسائل زمینه‌ای مانند داشتن سنگ مثانه، ضعف سیستم ایمنی در اثر ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند ایدز و دیابت و داشتن پرستات بزرگ نیز می‌تواند منجر به عفونت ادراری در مردان شود. البته داشتن روابط جنسی پرخطر و نگه‌داشتن ادرار برای مدت زمان طولانی از موارد رفتاری در ابتلای مردان به عفونت ادراری هستند.

درمان عفونت اداری در مردان

درمان عفونت ادراری در مردان با زنان تفاوت چندانی ندارد، استفاده از داروهای غیر استروئیدی ضدالتهابی که پیش‌تر به برخی از آن‌ها اشاره شد از درمان‌های قطعی عفونت ادراری است. نوشیدن زیاد آب در طول روز و به تبع آن افزایش میزان و تعداد ادرار در روز باعث خارج شدن باکتری‌ها از مجاری ادراری می‌شود. در برخی از تحقیقات نیز نشان داده شده است که نوشیدن آب زغال‌اخته نیز در بهبود علائم عفونت ادراری مؤثر است.

درمان عفونت ادراری در طب سنتی

نظر دکتر خیراندیش از پزشکان معتبر طب سنتی در رابطه با عفونت ادراری این است که به دلیل صفرای زیاد و غلبه صفرا در فرد به وجود می‌آید. غلبه صفرا می‌تواند سوزش ادرار در هنگام ادرار کردن و حتی سوزش مقعد در هنگام مدفوع مردن و در موارد شدید به اسهال خونی منجر شود.

برای درمان سوزش ادرار باید صفرا را پایین آورد لذا تجویز سردی‌های خفیف و به مقدار کم توصیه می‌شود. در بین سردی‌ها می‌توان از ماست که هم طبع سرد و تری دارد و هم انواع پروبیوتیک آن دارای باکتری‌های مفید روده‌ای هستند استفاده کرد. البته نوشیدن سکنجبین کاسنی در شب‌ها، نوشیدن آب زغال‌اخته طبیعی و یا خوردن میوه آن‌ که طبع سرد و خشکی دارد نیز مفید خواهد بود.

از نظر دکتر روازاده از پزشکان طب سنتی نیز اگر دچار سوزش و تکرر ادرار شدید و رنگ ادرار پررنگ بود، سوزش به دلیل صفرای زیاد است و باید از گرمیجات بپرهیزید، عرق کاسنی با عرق خارشتر را مخلوط کرده یک قاشق تخم بارهنگ به آن‌ها اضافه کنید و روزی ۲ تا ۳ لیوان بنوشید تا سوزش برطرف شود؛ اما اگر ادرار سفید رنگ است و سوزش و التهاب و گرمی در مجرا احساس نمی‌کنید شربت عسل و دم کرده آویشن مصرف کنید. تا بهبود پیدا کنید.

از جمله راه‌های درمانی رفتاری طب سنتی می‌توان به نشستن در محلول آب و سرکه طبیعی به مدت ۲۰ دقیقه اشاره کرد. همانطور که گفته شد، حالت اسیدی باعث از بین رفتن باکتری‌های مولد عفونت ادراری می‌شود.

سخن آخر

درمان عفونت ادراری که یکی از بیماری‌های شایع، آزار دهنده ولی با درمان راحت است که درمان‌های دارویی، خانگی و سنتی زیادی دارد. احساس سوزش در مجاری ادراری در هنگام اجابت مزاج از جمله علائم شایع این بیماری است. اگر هنگام ادرار کردن با درد و ناراحتی مواجه هستید و درمان دارویی را پیش گرفته‌اید، استفاده از داروهای ضد درد مانند ایبوبروفن می‌تواند مسکن خوبی برای درد باشد.