دوران بارداری دوران حساسی است و به مراقبت‌های زیادی از سوی مادر نیاز دارد. برنامه‌های غذایی یکی از مواردی است که شایان توجه زیادی است. مصرف چای و قهوه از عادات خواسته یا ناخواسته بسیاری از ما ایرانی‌ها است اما نباید از این موضوع غافل شد که مصرف کافئین زیاد و نامناسب می‌تواند برای جنین خطرناک باشد. در این مطلب از کابان مگ جنبه‌های مصرف این ماده در دوران بارداری بپردازیم.
مصرف کافئین چای و قهوه در دوران بارداری
بیشتر ما روزانه مقادیر زیادی از مایعات حاوی کافئین می‌نوشیم. کافئین یک ترکیب محرک است که در چای و قهوه به مقادیر مختلف وجود دارد. علیرغم بی‌ضرر بودن کافئین برای افراد عادی، محققان حوزه بهداشت و سلامت توصیه می‌کنند که مصرف آن در زمان بارداری به حداقل میزان خود برسد.
کافئین مفید است یا مضر؟
کافئین مثل یک شمشیر دو لبه است که شرط مصرف آن، رعایت اعتدال است. در صورتی که کافئین با افراط همراه نباشد مصرف شود، باعث افزایش تمرکز و سطح انرژی شده و در مواردی حتی به درمان میگرن و سردرد کمک می‌کند؛ اما اگر در مصرف آن زیاده‌روی شود عوارض آن خصوصاً در دوران بارداری خودشان را نشان می‌دهند.
فواید مصرف کافئین
مطالعات زیادی در مورد تأثیرات کافئین روی مغز صورت گرفته. اگر تا حالا خواسته باشید شب را تا دیروقت بیدار بمانید، حتماً پیش آمده بعد از خوردن یک فنجان قهوه احساس سرحال بودن و تمرکز حواس بیشتری کرده باشید.
همچنین کافئین تأثیر بسیار خوبی در درمان سردرد دارد خصوصاً اگر همراه با قرص‌های مسکن مثل استامینوفن مصرف شود.
علاوه بر این، چای (خصوصاً چای سبز) و قهوه حاوی مقادیری آنتی‌اکسیدان هستند که برای سلامتی بسیار مفیدند و در پیشگیری از انواع بیماری‌های مزمن و سرطان‌ها نقش بسیار گسترده‌ای دارند.
مضرات مصرف کافئین
چه بخواهیم و چه نخواهیم، مصرف کافئین در دوران بارداری به هر بهانه‌ای که باشد اصلاً توصیه نمی‌شود. متأسفانه باید گفت کافئین در صورتی که در دوران بارداری مصرف شود می‌تواند عوارض بر جای گذارد.
دلیل این امر این است که در دوران بارداری کافئین در حدود ۳ برابر دیرتر از بدن دفع شده و ممکن است با عبور کردن از جفت، به‌سلامتی جنین لطمه بزند.
انجمن مامایی و زنان آمریکا عنوان داشته که خوردن کافئین برای مادران باردار به شرطی که روزانه کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم باشد، عارضه و خطر خاصی نخواهد داشت اما درصورتی که بیش از این مقدار باشد، احتمال وارد آمدن آسیب به جنین از جمله سقط جنین وجود دارد؛ اما متأسفانه بعضی از مطالعات حاکی از آن است که مصرف کافئین روزانه حتی به میزان ۱۵۰-۵۰ میلی‌گرم منجر به وزن پایین نوزاد در هنگام تولد می‌شود.
امروزه مطالعات بیشتری برای تائید این مطالب در دست انجام است اما تاکنون مقدار دقیق تأثیر مصرف کافئین روی نوزاد تا به‌طور دقیق مشخص نشده است.
البته شایان ذکر است عوارض کافئین به اینجا ختم نمی‌شود و در مواردی در دوران بارداری ممکن منجر به سرگیجه، تپش قلب، استرس و اضطراب، بی‌قراری، درد شکم و اسهال مادر نیز شود.
در دوران بارداری چقدر کافئین مصرف کنیم؟
همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم، میزان کافئین مصرفی در دوران بارداری نباید به بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم در روز برسد یعنی تقریباً در هر روز مجاز به مصرف ۱ الی ۲ فنجان قهوه (۵۸۰-۲۴۰ میلی‌لیتر) یا ۲ الی ۴ فنجان چای (۹۶۰-۲۴۰ میلی‌لیتر) هستید. شایان ذکر است که مصرف کمتر از این مقدار بسیار بهتر است مصرف چای و قهوه برابر با این مقدار است.
کدام نوشیدنی حاوی کافئین را نباید بخوریم؟
البته اینکه این کافئین در چه نوشیدنی وجود دارد بسیار حائز اهمیت است. به عنوان مثال نوشیدنی‌های انرژی‌زا علاوه بر کافئین، مقادیر زیادی شکر و شیرین کننده‌های مصنوعی دارند که به دلیل ارزش غذایی پایینشان باید از سبد غذایی خانم‌های باردار حذف شوند.
همچنین یکی دیگر از موادی که در ترکیبات بیشتر این نوشیدنی‌ها وجود دارد، گیاه جینسنگ است که مطالعات نشان داده مصرف آن در دوران بارداری برای سلامتی مادران بسیار مضر است. بهتر است همین‌جا هم اشاره کنیم که باید از نوشیدن دم‌نوش‌های ریشه کاسنی، شیرین‌بیان و شنبلیله خودداری کنید.
بهترین جایگزین برای چای و قهوه کدام است؟
نخوردن چای و قهوه حتی از مصرف بسیار کم این دو نوشیدنی حاوی کافئین هم در دوران بارداری بسیار بهتر است ولی شاید برای بسیاری دشوار باشد.
انتخاب جایگزین‌هایی مناسب برای چای و قهوه مسلماً می‌تواند بسیار کمک بخش باشد. در صورتی که می‌خواهید دم‌نوش‌ها را جایگزین چای و قهوه کنید، می‌توانید از نوشیدنی‌ها و دم‌نوش‌های زیر استفاده کنید.
- دم‌نوش زنجبیل
- دم‌نوش برگ نعناع
- دم‌نوش برگ تمشک قرمز (در سه‌ماهه اول بیش از یک فنجان نخورید)
- عرق بادرنجبویه
میزان کافئین انواع نوشیدنی‌ها
میزان کافئین موجود در نوشیدنی‌های پر مصرف مانند چای، قهوه و نسکافه از موضوعات مهمی برای خانم‌ها در دوران بارداری است. انواع چای، قهوه، نوشیدنی‌های ورزشی و سایر نوشیدنی‌های مقادیر مختلفی کافئین دارید که در ادامه به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- قهوه معمولی: ۲۰۰-۶۰ میلی‌گرم در ۲۴۰ میلی‌لیتر
- قهوه اسپرسو: ۵۰-۳۰ میلی‌گرم در ۳۰ میلی‌لیتر
- نوشیدنی انرژی‌زا: ۱۶۰-۵۰ میلی‌گرم در ۲۴۰ میلی‌لیتر
- چای سیاه: ۱۲۰-۲۰ میلی‌گرم در ۲۴۰ میلی‌لیتر
- آبمیوه‌ها: ۶۰-۳۰ میلی‌گرم در ۲۴۰ میلی‌لیتر
- شکلات داغ: ۳۲-۳ میلی‌گرم در ۲۴۰ میلی‌لیتر
- شیرکاکائو: ۷-۲ میلی‌گرم در ۲۴۰ میلی‌لیتر
- قهوه بدون کافئین: ۴-۲ میلی‌گرم در ۲۴۰ میلی‌لیتر
البته در نظر داشته باشید بعضی از مواد غذایی مثل کاکائو هم کافئین دارند (۳۵-۱ میلی‌گرم کافئین در ۲۸ گرم کاکائو وجود دارد). طبعاً هرچه درصد خلوص کاکائو بیشتر باشد میزان کافئین آن بالاتر خواهد بود.
از طرفی هم در بعضی از قرص‌های مسکن، مکمل‌های بدن‌سازی یا قرص‌های لاغری هم مقادیری از کافئین موجود است. پس در دوران بارداری به مصرف این مواد هم توجه داشته باشید.
سخن آخر
مردم سرتاسر جهان روزانه مقادیری کافئین مصرف می‌کنند که برای تمرکز حواس، شادابی و تسکین انواع سردرد بسیار مفید است؛ اما بهتر است مراقب میزان کافئین که مصرف می‌کنید باشید خصوصاً اگر قصد بچه‌دار شدن دارید. برای خانم‌ها در دوران بارداری بهتر است که اصلاً چای و قهوه یا کافئین مصرف نکنند تا در صورت نیاز مصرف آن را به ۲۰۰ میلی‌گرم در روز کاهش دهند.
