وقتی شب یک خواب راحت داشته باشید، صبح سرحال و شاداب خواهید بود؛ اما تصور کنید در طی شب چندین بار از خواب بیدار شوید و به دستشویی بروید! اگر هر شب بیش از ۲ بار برای دستشویی رفتن بیدار می‌شوید به این معنی است که شب ادراری دارید حالتی که بیشتر در سالمندان دیده می‌شود. اگر شدت این تکرر ادرار زیاد باشد به آن تکرر ادرار شبانه حاد یا نوکتوریا گفته می‌شود. در ادامه به ماهیت ادرار زیاد در شب و درمان آن می پردازیم.
نوکتوریا یا تکرر ادرار شبانه حاد چیست؟
تکرار ادرار شبانه حاد (نوکتوریا) با آنورزیا یا همان شب ادراری متفاوت است. آنورزیا و شب ادراری به حالتی اطلاق می‌شود که فرد در حین خواب کنترل ادرارش را از دست داده و به اصطلاحی جایش را خیس می‌کند؛ اما در تکرر ادرار در شب فرد مکرراً از خواب بیدار شده و دستشویی می‌رود که باعث کاهش کیفیت خواب می‌شود (منبع).
تکرر ادرار در شب نشانه چیست؟
علت زیاد دستشویی رفتن برا دفع ادرار در شب می تواند علت هایی گوناگونی داشته باشد. در واقع ادرار زیاد در شب و خواب شاید نشانه ای از داشتن یک بیماری باشد. یکی از عوامل خیلی مهم در ابتلا شدن در تکرر ادرار در شب پا به سن گذاشتن است. با افزایش سن، تولید هورمون ضد ادراری و قدرت عضلات مثانه کمتر می‌شود؛ این دو باهم منجر به تولید مقدار زیاد ادرار و ناتوانی در نگه‌داشتن ادرار می‌شوند.
ادرار زیاد در شب می تواند نشانه ای از بیماری هایی مثل عفونت مزمن مجاری ادراری باشد از طرفی هم عواملی مانند خوردن مایعات زیاد (خصوصاً مایعات حاوی کافئین و الکل) قبل از خواب، عفونت مثانه و داروهای ادرارآور نیز منجر به تکرر ادرار در شب می‌شوند.
تکرر ادرار شبانه در دوران بارداری و خانم های باردار بسیار شایع است. خانم‌های باردار، به دلیل فشار جنین روی مثانه و تضعیف عضلات لگن به دنبال زایمان، شانس بیشتری برای ابتلا به تکرر ادرار دارند. همچنین ممکن است شب ادراری نشانه ای از بیماری‌هایی مثل نارسایی مزمن کلیوی، نارسایی احتقانی قلب، دیابت و بزرگی پروستات، یا نشانه‌ای از مشکلات خواب مثل آپنه انسدادی حین خواب، بی‌خوابی یا سندرم پای بی‌قرار باشد.
بیشتر بخوانید: بی خوابی (اینسومنیا) چیست و برای درمان آن چه راه هایی پیش رو داریم
نشانه‌های بی‌خوابی کدم‌اند؟
در حالت عادی، می‌توان ۶ تا ۸ ساعت بدون نیاز به دفع ادرار خوابید اما وقتی شب ادراری داشته باشید ۲ تا ۳ و حتی گاهی تا ۵ بار باید بیدار شده و دستشویی بروید. تکرار ادرار شبانه با دفع مقادیر زیاد ادرار و به‌صورت مکرر مشخص می‌شود. یا ممکن است احساس کنید مثانه‌تان پر است اما وقتی اقدام به دفع می‌کنید، مقدار ادرار بسیار کم است.
تکرار ادرار شبانه چطور تشخیص داده می‌شود؟
پزشک با پرسیدن سؤالاتی، سعی می‌کند دلیل تکرار ادرار شما را پیدا کند. ممکن است در مورد تعداد دفعاتی که شبانه بیدار می‌شوید، مدت‌زمانی که شب ادراری داشته‌اید و کارهایی که قبل از خواب انجام می‌دهید سؤالاتی پرسیده شود.
همچنین آزمایش ادرار برای مشخص شدن سلامت کلیه‌ها و ترکیبات شیمیایی ادرار اخذ، کشت ادرار برای مشخص شدن عفونت، و سونوگرافی مثانه برای مشخص شدن میزان ادراری که پس از دفع در مثانه باقی میماند انجام می‌شود. در صورت لزوم آزمایش قند، اوره، کراتنین و … خون نیز برای مشخص شدن کارکرد صحیح انجام می‌شود. با این آزمایش‌ها مشخص می‌شود که تکرار ادرار شبانه ناشی از مشکلات کلیه، دیابت یا کم‌آبی بدن است.
درمان تکرار ادرار در شب چیست؟
درمان بر اساس دلیل تکرار ادرار شبانه خواهد بود. ممکن است شما قبل از خواب میزان زیادی مایعات می‌نوشید در این حالت خیلی ساده با نوشیدن کمتر مایعات مشکل شما برطرف خواهد شد. اگر در طول روز احساس خستگی می‌کنید، عصرها یک چرت کوتاه بزنید. همچنین در طول روز می‌توانید با پوشیدن جوراب‌های کشی مخصوص و بالا آوردن پا لایتان وقتی می‌خواهید استراحت کنید، با بهبود گردش خون علائم شب ادراری را به حداقل برسانید.
بهترین درمان برای ادرار زیاد در شب
اولین و زود بازده ترین (نه بهترین) برای درمان ادرار زیاد یا همان تکرر ادرار در شب گزینه استفاده از داروهای شیمیایی یا همان قرص های ضد تکرر ادرار است. داروها تا حدود زیادی علائم شب ادراری را کنترل می‌کنند اما آن را درمان نمی‌کنند؛ به‌محض اینکه داروها را کنار گذاشتید، دوباره روز از نو روزی از نو!
داروهای آنتیکولینرژیک به عنوان یکی از قرص های ضد تکر ادرار با شل کردن عضلات مثانه، تکرر و احساس فوریت در دفع ادرار را کنترل می‌کنند؛ اما ازآنجایی‌که تقریباً هیچ دارویی بدون عارضه نیست، باید انتظار خشکی دهان، گیجی و دید تار داشته باشید! بعضی از پزشکان هم ممکن است یک داروی ادرارآور تجویز کنند تا با مصرف آن در طول روز و دفع زیاد ادرار، شبانه مجبور نباشید زودبه‌زود بیدار شوید. یا ممکن است هورمون ضد ادراری تجویز شود که میزان ادرار را کم و غلیظ می‌کند.
نوکتوریا یا تکرر ادرار شبانه حاد چیست؟
نوکتوریا به یک حالت شب ادراری شدید گفته می‌شود. در حالت عادی وقتی می‌خوابیم؛ تولید ادرار کاهش یافته و غلظت آن بیشتر می‌شود. یعنی حتی اگر ۶ تا ۸ ساعت بخوابید لازم نیست برای دفع ادرار بیدار شوید؛ اما اگر هر شب ۲ بار با مثانه پر بیدار می‌شوید، مبتلا به نوکتوریا هستید (منبع).
دلایل نوکتوریا
نوکتوریا یا تکرر ادرار شبانه حاد علت و دلایل عمده‌ای از سبک زندگی گرفته تا انواع بیماری‌ها دارد و در هر سنی ممکن است رخ دهد اما در سالمندان شایع‌تر است. که یکی شایع ترین علت های تکرار
بیماری‌هایی که موجب تکرر ادرار شبانه می شوند
موارد زیادی از جمله عفونت مجاری ادراری (UTI) یا عفونت‌های مثانه علاوه بر سوزش مجاری و احساس فوریت در تخلیه ادرار، باعث نوکتوریا هم می‌شوند. از مشکلات و بیماری های پزشکی که منجر به شب ادراری می‌شوند می توان به موارد زیر اشاره داشت (منبع):
- عفونت یا بزرگی پروستات
- شل شدن عضلات مثانه
- مثانه بیش‌فعال
- سرطان مثانه، پروستات یا لگن
- دیابت
- اضطراب
- عفونت کلیه‌ها
- آپنه انسدادی خواب
- مشکلات عصبی مثل بیماری ام اس، پارکینسون یا مشکلات نخاعی
- نارسایی ارگان‌هایی مثل قلب و کبد هم با نوکتوریا همراه خواهد بود.
- بارداری، در اوایل حاملگی و با بزرگ شدن رحم و فشار آوردن به مثانه، شب ادراری کم کم خودش را نشان می‌دهد.
درمان نوکتوریا یا تکرر ادرار شبانه حاد
به طور کلی گزینه های متعددی برای خلاصی از تکرر ادرار آزار دهنده شبانه پیش رو دارید که در ادامه سعی کرده ایم مهمترین و موثرترین آن ها را مورد اشاره قرار دهیم (منبع):
استفاده از داروهای ادرار آور
قرص های ضد تکرر ادرار در واقع داروهای ادرار آور هستند که در بالا نیز به تعدادی از آن ها اشاره شد. این قرص ها باعث تشدید دفع ادرار شده و به این صورت، با دفع آب از بدن فشار ادرار در مثانه را کنترل می‌کنند. اگر داروی خاصی باعث شب ادراری شما شده، بهتر است با پزشکتان مشورت کرده و آن را در طول روز مصرف کنید.
بهترین داروها و قرص های ضد تکرر ادرار شبانه حاد یا نوکتوریا
- آنتی کولینرژیک ها که باعث می‌شوند مثانه بیش‌فعال کمی آرام بگیرد.
- دسموپرسین که باعث تولید کمتر ادرار می‌شود.
- داریفناسین
- ایمی پرامین (توفرانیل)
- میرابگرون (میربتریک)
- اکسی بوتینین (دیتروپان)
- اکسی بوتینین (اکسی ترول)
- وسیکیر یا همان سولیفناسین (وزیکر)
- تولترودین (دیتروم LA)
- تروسپیوم (Sanctura XR)
نوکتوریا ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های خطرناکی مثل دیابت یا عفونت مجاری ادراری باشد. در بیشتر موارد با درمان بیماری اصلی، نوکتوریا هم خود به خود خوب می‌شود.
تغییر و اصلاح سبک زندگی
یکی از دلایل دیگر شب ادراری، خوردن مقادیر زیاد مایعات است. کافئین و الکل ادرار آور هستند و با خوردن یک لیوان قهوه، دو لیوان ادرار دفع می‌کنید! کسانی که مدت زمان زیادی مبتلا به نوکتوریا بوده‌اند، عادت کرده‌اند که هر شب بیدار شده و دستشویی بروند؛ مثل یک جور عادت!
راه های تشخیص نوکتوریا
از کجا باید بفهمیم که تکرر ادرار شبانه حاد یا مان نوکتوریا داریم؟ تشخیص علت نوکتوریا گاهی بسیار سخت است. پزشک برای تشخیص سؤالاتی مثل موارد زیر از شما خواهد پرسید:
- جند وقت است شب ادراری دارید؟
- چند بار از خواب بیدار می‌شوید؟
- میزان ادرارتان کمتر شده یا بیشتر؟
- پیش آمده که جایتان را خیس کرده باشید؟
- چی باعث بدتر شدن شب ادراریتان می‌شود؟
- نشانه دیگری هم دارید؟
- چه داروهایی مصرف می‌کنید؟
- سابقه خانوادگی مشکلات مثانه یا دیابت دارید؟
تشخیص نوکتوریا از طریق آزمایش
- آزمایش قند خون برای پی بردن به دیابت
- آزمایشات سدیم، پتاسیم، اوره کراتنین خون
- بررسی نمونه ادرار
- کشت ادرار
- تست محدودیت مایعات
- عکس‌برداری سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن
- نمونه‌برداری از دستگاه ادراری
چگونه از نوکتوریا پیشگیری کنیم؟
همه گفته اند و می گویند که پیشگیری بهتر از درمان است. برای جلوگیری از ابتلا به تکرر ادرار شبانه یا نوکتوریا راه و روش های زیادی پیش رو دارید.
- سعی کنید ۲ تا ۴ ساعت قبل از خواب مایعات (خصوصاً مواردی مثل چای یا قهوه) ننوشید.
- بعضی از مواد غذایی مثل شکلات، ادویه‌های تند، غذاهای اسیدی (مثل ترشی و لیمو) و شیرین‌کننده‌های مصنوعی باعث تحریک مثانه می‌شوند که باید قبل از خواب از خوردن این موارد خودداری کنید.
- می‌توانید با انجام تمرینات لگن، عضلات لگن خود را تقویت کنید تا کنترل ادرار برایتان راحت‌تر شود.
- می‌توانید مایعاتی که می‌نوشید را همراه با زمان نوشیدن در یک دفترچه یادداشت کنید تا یادتان بماند چه چیزهایی شب ادراریتان را بدتر می‌کنند.
سخن آخر
بیدار شدن‌های مکرر، باعث می‌شود خواب راحتی نداشته باشید و در طول روز احساس گیجی و خستگی کنید. با پزشکتان در مورد درمان‌ها و تغییر سبک زندگی مشورت کنید. بدون شک خوردن پیوسته دارو ها اثرات زیان بار و جبران ناپذیری برای بدن شما خواهد داشت. برای رهایی از تکرر ادرار شبانه یا نوکتوریا سعی کنید که بدن خود را بشناسید و بر اساس آن تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کنید و بدانید که دارو تنها راه و درمان نیست.
