دیازپام دارویی است که برای تسکین درد، اضطراب، گرفتگی عضلانی و پیشگیری و درمان حملات تشنجی استفاده میشود. نام دیگر این دارو «والیوم» است که به صورت قرص و آمپول در داروخانهها موجود است. مصرف این دارو باید با احتیاط زیادی همراه باشد چراکه مسمومیت با آن عوارض بسیار شدیدی را به دنبال دارد.
دیازپام چیست؟
همانگونه که در ابتدا گفتیم، دیازپام یک داروی ژنتیک است که برای کاهش درد و کنترل تشنج استفاده میشود و به شکل آمپول و قرص موجود است.
نکات مهم در مورد مصرف دیازپام
در ادامه چند مورد از احتیاطهایی که سازمان غذا و دارو آمریکا (به آنها اشارهکرده است را با هم مرور میکنیم:
- این دارو دارای اخطار جعبه سیاه است. اخطار جعبه سیاه به داروهایی تعلق میگیرد که مصرف آنها خطرات زیادی داشته و پزشک و بیماران را از خطرات دارو آگاه میسازد.
- مصرف همزمان دیازپام با داروهای مسکن و آرامبخش (کدئین، ترامادول، متادون) بسیار خطرناک بوده و ممکن است منجر به خوابآلودگی شدید، تنفس دشوار، کما و مرگ شود. در صورتی که پزشک این داروها را همزمان باهم تزریق کند، باید بیمار تحت نظارت شدید باشد.
- اخطار در مورد اثرات ضد تشنج: اگر داروی دیازپام جدیداً به لیست داروهایتان اضافهشده، باید میزان داروهای ضد تشنجتان را بیشتر کنید زیرا بعداً که دیازپام را کنار بگذارید، برای یک مدت کوتاه تشنجهای بیشتر و شدیدتری رخ میدهد.
دیازپام چگونه کار می کند؟
دیازپام جزو یک گروه دارویی به نام «بنزودیازپین» هاست. درواقع داروهای این گروه، تأثیرات و شکل دارویی مثل دیازپام دارند. داروهایی مانند کلونازپام، لورازپام و میدازولام چند مورد از سایر بنزودیازپینها هستند. بنزودیازپینها درواقع فعالیت یک ترکیب شیمیایی به نام آمینو اسید گابا را افزایش میدهند.
این ترکیب در سیستم عصبی کار کرده و باعث القای احساس آرامش میشود. در مواردی که میزان آمینو اسید گابا پایین میآید، احتمال حملات تشنجی، اضطراب و گرفتگی عضلانی میشود که دیازپام با افزایش آمینو اسید گابا از این علائم پیشگیری میکند.
عوارض و خطرات مصرف دیازپام
این دارو با کاهش فعالیت مغز، باعث احساس خوابآلودگی شده و توانایی تمرکز، قضاوت و حرکت کردن مختل میکند. پس از مصرف دارو نباید الکل مصرف شود و رانندگی و کار کردن با ماشین آلات تا زمانی که اثر دارو از بین برود ممنوع است. عوارض شایع این دارو که در اغلب افراد مشاهده میشود بدین صورت است:
- خواب آلودگی
- خستگی و سرگیجه
- ضعف عضلانی
- ناتوانی در کنترل حرکات عضلانی (آتاکسی)
- سردرد
- لرزش بدن
- گیجی و بیحالی
- حالت تهوع
- خشکی دهان یا ترشح بیش از حد بزاق
- یبوست
عوارض دیازپام چقدر طول می کشد؟
مصرف دیازپام می تواند عوارضی مختلفی را برای فرد مصرف کننده در پی داشته باشد. این عوارض اغلب قابل تحمل بوده و در عرض چند روز کمکم از بین میروند اما اگر ناپدید نشدند و در عوض شدیدتر شدند، بهتر است به پزشکتان اطلاع دهید.
عوارض جانبی شدید و اورژانسی دیازپام
در صورتی که احساس کردید علائم شما لحظه به لحظه در حال تشدید است باید فوراً با اورژانس تماس بگیرید. علائم تشدید عوارض دیااین قرص و داروی مسکن قوی زپام به شرح زیر هستند.
بدتر شدن تشنجها بهصورت:
- افزایش تعداد تشنج
- افزایش شدت تشنج
تغییرات مغزی یا فکری بهصورت:
- افسردگی
- گیجی
- سرگیجه شدید (بهصورت چرخیدن اتاق دور سر)
- اشکال در تکلم
- دوبینی یا تاربینی
- افکار خودکشی
- از دست دادن حافظه
واکنشهای ناخواسته بهصورت:
- هیجانزده شدن بیش از حد
- اضطراب
- توهم
- انقباضات عضلانی شدید
- اختلالات خواب
- عصبانیت
مشکلات کبدی بهصورت:
- زرد شدن پوست یا ملتحمه چشم (قسمت سفیدرنگ چشم زد میشود)
مشکلات کلیوی بهصورت:
- ناتوانی در دفع ادرار
- ناتوانی در نگهداشتن ادرار
مشکلات جنسی
عوارض دیگری شامل:
- تحریکپذیری
- عرق کردن
- گرفتگی عضلات شکم
- لرزش بدن
مطالب گفتهشده در این مقاله بروزترین و آخرین مطالب علمی در دسترس در مورد این دارو هستند اما از آنجایی که عوارض دیازپام در افراد مختلف متفاوت است، نمیتوان گفت خارج از این چارچوب هیچ عارضهای ممکن نیست. همچنین مطالب گفتهشده نمیتواند بهصورت راهنمایی برای مصرف دارو عمل کند و بهتر است عوارض دارو را از پرستار یا پزشکتان بپرسید که از سابقه مصرف داروهای دیگرتان نیز اطلاع دارند.
تاثیر دیزپام بر سایر داروها
دیازپام میتواند با سایر داروها، ویتامینها یا داروهای گیاهی که مصرف میکنید تداخل داشته باشد. تداخل این دارو بر دیگر داروها ممکن است به دو شکل زیر باشد.
- یک دارو اثر دیگری را خنثی میکند
- یک دارو اثر دیگری را تشدید میکند
برای پیشگیری از تداخلات دارویی، بهتر است در مورد سایر داروها، ویتامینها و داروهای گیاهی که مصرف میکنید با پزشکتان یا یک داروساز مشورت کنید.
دیازپام را نباید با چه داروهایی مصرف کرد؟
همانطور که در بالا ه مبه آن اشاره شد مصرف دیازپام با برخی از دارو ها تداخل دارد. در ادامه به مواردی از این داروها که باید در مصرف آن ها احتیاط کنید آورده شده است.
داروهای ضد اسید
این داروها برای درد و زخم معده استفاده میشوند که با کاهش اسید معده، باعث میشوند دیازپام بهطور مؤثر تجزیه و جذب نشود. فاموتیدین، اومپرازول، پنتوپرازول و رانیتیدین از این دست دارو ها هستند.
داروهای سرماخوردگی و ضد حساسیتها
مصرف این داروها همزمان با دیازپام باعث افزایش عوارضی مثل گیجی و خوابآلودگی شده یا در مواردی تداخل در تنفس میشود. ازجمله این داروها میتوان به دیفنهیدرامین، کلرفنیرامین، پرومتازین و هیدروکسیزین اشاره نمود.
داروهای ضدافسردگیها
مصرف همزمان دیازپام و ضد افسردگیها شدت عوارضی مثل خوابآلودگی و گیجی را بهمراتب بیشتر میکند و همانند داروهای سرماخوردگی، احتمال تنگنفس شدن وجود دارد. آمیتریپتیلین، نورتریپتیلین، دوکسپین، میرتازاپین و ترازودون جزو پر مصرف ترین داروهای ضدافسردگی هستند.
داروهای ضد قارچ
این داروها از تجزیه شدن دیازپام جلوگیری میکنند و دیازپام دفع نمیشود. مقادیر بالای دیازپام در بدن انباشته شده و باعث تشدید عوارض جانبی میشود. کتوکنازول، فلوکنازول و ایتراکنازول جزو داروهای ضد قارچ هستند.
داروهای ضد روانپریشی
مصرف همزمان دیازپام با بیشتر داروهای که روی اعصاب و روان تأثیر میگذارند باعث افزایش خوابآلودگی و گیجی میشود و داروهای ضد جنون از این قاعده مستثنا نیستند. داروهایی مثل هالوپریدول، کلرپرومازین، کوئیتیاپین، رسپریدون، اولانزاپین و کلوزاپین همگی داروهای ضد جنون هستند.
داروهای کاهنده اضطراب
در صورتی که این داروها همراه با دیازپام مصرف شوند، اثر آنها تشدید شده و باعث گیجی و خواب طولانی یا حتی در مواردی باعث اختلالات تنفسی میگردد. لورازپام، کلونازپام و آلپرازولام جزو داروهای کاهنده اضطراب هستند.
قرصهای حالت تهوع داخل ماشین
این قرصها مثل دیمنهیدرینات و مکلیزین در صورتی که با دیازپام مصرف شوند منجر به سرگیجه و خوابآلودگی طولانی مدت میشوند و در مواردی نفس کشیدن را با مشکل مواجه میکنند.
سایر داروهای ضد تشنج
مصرف همزمان این داروها باهم منجر به تشدید عوارض منجر میشود. ازجمله پر مصرف ترین داروهای ضد تشنج میتوان به فنوباربیتال، فنی توئین، کاربامازپین، توپیرامات، دیوالوپرکس و والپروات سدیم اشاره کرد.
انواع مسکنها
اثر اصلی مسکنها بهصورت خوابآلودگی و تسکین علائم درد است که با عوارض دیازپام دست به دست هم داده و اثرات یکدیگر را تقویت میکنند. اکسیکدون، هیدروکدون، مورفین، هیدروموفون و کدئین مسکنهایی هستند که اغلب در دسترس همه ما قرار دارند.
داروهای بیماری سل
تداخل این داروها هم با دیازپام به دلیل تشدید عوارض دیازپام است. ریفامپین، ریفابوتین و ریفاپنتین داروهایی هستند که در درمان سل استفاده میشوند.
مطالب گفتهشده در این مقاله بروزترین و آخرین مطالب علمی در دسترس در مورد این دارو هستند اما از آنجایی که عوارض دیازپام در افراد مختلف متفاوت است، نمیتوان گفت خارج از این چارچوب هیچ تداخلی ممکن نیست. همچنین مطالب گفتهشده نمیتواند بهصورت راهنمایی برای مصرف دارو عمل کند و بهتر است عوارض و تداخلات دارو را از پرستار یا پزشکتان بپرسید که از سابقه مصرف داروهای دیگرتان نیز اطلاع دارند.
اخطارهایی در مورد دیازپام
دیازپام از جمله داروهای بسیار حساس است که تاثیرات زیادی روی بدن فرد می گذارد و از این رو باید نکات زیادی را در مورد مصرف آن در نظر گرفت. در ادامه به مواردی احتیاطی اشاره شده است.
انواع خوابآورها
این داروها همانطور که از اسمشان پیداست، باعث خوابآلود شدن و به خواب رفتن راحتتر شما میشوند. تأثیرات این داروها مشابه اثرات دیازپام است که با مصرف همزمانشان، تأثیرشان چند برابر میشود. زولپیدم، ازوپیکلون، سوورکسانت، تمازپام، تریزولام ازجمله خوابآورها هستند.
حساسیت
در صورت حساسیت به دیازپام، علائمی مثل اختلالات تنفسی، باد کردن گلو یا زبان، بثورات جلدی و کهیر بروز میکند. در صورتی که این علائم را مشاهده کردید، دیگر هرگز قرص دیازپام مصرف نکنید چراکه مصرف مجدد آن میتواند کشنده باشد.
تداخلات غذایی
در صورت مصرف قرص دیازپام، نباید میوه گریپفروت مصرف کنید چراکه این میوه از تجزیهی صحیح دارو توسط کبد پیشگیری کرده و مقادیر زیاد آن در بدن انباشته میشود. درنتیجه احتمال بروز علائم بالا میرود.
دیازپام در افراد مبتلا به بیماری خاص
مشکلات کلیوی: از آنجایی که بقایای دیازپام از طریق کلیه دفع میشود مشکلات کلیوی از دفع دارو پیشگیری کرده و مقادیر بیشتری از دارو داخل بدن انباشته میشود. در این موارد میزان داروی مصرفی باید با دقت تنظیم شود.
مبتلایان به آبمروارید با زاویه بسته: اگر آبمروارید دارید از پزشکتان در مورد بسته یا باز بودن زاویه آن سؤال بپرسید. در زاویههای بسته مصرف دیازپام ممنوع است اما در زاویههای باز اشکالی ندارد.
بیماریهای کبد: کبد مسئول تجزیه بیشتر داروها ازجمله دیازپام است. در صورتی که بیماری مختصر کبدی داشته باشید ممکن است نتواند کل دارو را تجزیه کند لذا دارو داخل بدن میماند و باید میزان دارو کمتر شود. اما در موارد بیماریهای شدید کبدی مصرف دیازپام بهکلی ممنوع است.
بیماریهای ذهنی: در صورتی که سابقه افسردگی دارید یا اقدام به خودکشی کرده یا حتی به آن فکر کردهاید، به پزشکتان اطلاع بدهید زیرا همانطور که قبلاً اشاره کردیم، دیازپام این موارد را تشدید میکند و باید تحت نظارت باشید.
بیماری ضعف خطیر عضلانی: بیماری میاستنی گراو با ضعف عضلانی و خستگی شدید شناخته میشود و در صورتی که کسی به این بیماری دچار باشد، مصرف دیازپام بهکلی ممنوع است.
مشکلات تنفسی: در صورتی که مشکلات تنفسی دارید، باید با احتیاط و درست به میزان گفتهشده دارو را مصرف کنید. مصرف بیش از اندازه دارو باعث تأثیر روی اعصاب و قطع شدن تنفس یا وقفه تنفسی حین خواب میشود. در این موارد پزشکتان درمان را با مقادیر کمتری از دارو شروع میکند تا ببیند برایتان مشکلساز است یا خیر. برای اطلاعات بیشتر در مورد وقفه تنفسی حین خواب اینجا کلیک کنید.
مصرف دیازپام در دوران بارداری
دستهبندی مصرف دیازپام در خانم ها در دوران بارداری در دسته دی (D) قرار داده می شود. این موضوع دو معنی دارد:
- تأثیرات سو بر روی جنین دارد
- در دوران بارداری عوارض دارو از فواید آن بسیار بیشتر است
مصرف این دارو در دوران بارداری باعث نقصهای مادرزادی، ضعف عضلانی، اختلالات تنفسی و کاهش دمای بدن نوزاد میشود. در صورتی که باردار هستید یا قصد باردارشدن دارید، حتماً به پزشکتان اطلاع دهید. تنها توجیه مصرف دیازپام در دوران بارداری این است که تأثیرات آن به عوارضش بچربد که توسط پزشک تشخیص داده میشود.
مصرف دیازپام در دوران شیردهی
ددیازپام علاوه بر عوارض در دوران بارداری در دوران شیردهی به نوزاد هم خطرتی دارد. این دارو توانایی وارد شدن به داخل شیر مادر را داشته و تأثیراتش را روی نوزاد هم اعمال میکند. در صورتی که این قرص را مصرف میکنید، باید شیر دادن به نوزادتان یا مصرف دیازپام را متوقف کنید.
مصرف دیازپام در سالمندان
مصرف دیازپام در افراد پا به سن گذاشته هم با خطراتی همراه است و باعث ناهماهنگی حرکات حین راه رفتن و افزایش خطر زمین خوردن سالمندان میشود. همچنین عوارض و اثرات خوابآلودگی، گیجی و تنگی نفس در سالمندان بهمراتب بیشتر است. بهتر است میزان دارو در سالمندان در کمترین میزان خود باشد.
مصرف دیازپام در کودکان
مصرف این دارو در کودکان نیز می تواند بسیار پر خطر باشد. از این رو سعی کنید دارو را دور از دسترس کودکان خود قرار دهید. مصرف این دارو در کودکان زیر ۶ ماه هنوز بررسی نشده ولی در هر حال با توجه به شناخت ما از این دارو عوارض شدیدی مورد انتظار است.
دیازپام را باید چگونه مصرف کرد
بهتر است دارو را دقیقاً مطابق مقادیر تجویز شده مصرف کنید. اگر یک نوبت مصرف دارو را یادتان رفت، هر وقت یادتان آمد یک قرص مصرف کنید. هیچگاه دو قرص را باهم نخورید چرا که احتمال مسمومیت و عوارض شدید بالا میرود. در صورتی که پس از یک مدت مصرف کردن دارو، یکدفعه آن را کنار بگذارید، احتمال بروز علائمی مثل لرزش بدن، درد معده، گرفتگی عضلانی، استفراغ، اضطراب شدید، تحریک پذیری، توهم، تشنج، سردرد و گیجی وجود دارد.
مصرف مقدار زیاد این دارو عوارض آن را بیشتر میکند و باعث گیجی، تنگی نفس، کما و حتی در مواردی مرگ میشود. دارویی که باعث از بین رفتن علائم مسمومیت با دیازپام میشود، فلومازنیل نام دارد که در موارد اورژانسی برای درمان مسمومیت استفاده میشود اما احتمال تشنج را بالا میبرد. بهتر است دیازپام بیشتر از ۶ ماه استفاده نشود گرچه که اثرات آن پس از چهار ماه به مراتب پایین میآید و پزشکان در بیشتر موارد داروی جدیدی را جایگزین دیازپام میکنند.
سخن آخر
دیازپام یکی از بهترین داروهای آرامبخش است که عوارض گاها شدید آن، حساسیت بالایی را در نحوه مصرف میطلبد. بهتر است موارد ایمنی را جدی بگیرید تا اثرات درمانی آن تحت تأثیر مصرف نادرست آن قرار نگیرد. خان های باردار، سالمندان و کودکان باید در مصرف آن بسیار محتاط باشند.